Da nhiễm corticoid: nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Da nhiễm corticoid là gì?

Corticoid là gì?

Corticoid hay corticosteroid vốn dĩ là một loại hormone steroid được sản xuất bởi vỏ thượng thận bên trong cơ thể người. Trong y khoa, dạng tổng hợp nhân tạo của corticoid thường dùng là nhóm thuốc kháng viêm steroid. 

Ngoài được sử dụng dưới dạng thuốc uống, thuốc tiêm, corticoid còn được bào chế ở dạng thuốc thoa kem hoặc thuốc mỡ và sử dụng nhiều trong chuyên khoa da liễu. Những sản phẩm có chứa corticoid dạng này thường được bày bán rộng rãi trên thị trường, bất cứ ai cũng có thể tự mua về và sử dụng với nhiều mục đích khác nhau.

Bản chất corticoid không xấu, ngược lại nó được sử dụng trong một số bệnh da như chàm, viêm da tiếp xúc… Nhìn chung, sử dụng corticoid trong thời gian ngắn (1-2 tuần) thường không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. 

Tuy nhiên, sử dụng liều cao trong khoảng thời gian dài sẽ có nguy cơ gặp tác dụng phụ và gây ra tình trạng da nhiễm corticoid.

Da nhiễm corticoid là gì?

Viêm da do corticoid là tình trạng da bị tổn thương do tích tụ corticoid trong một thời gian dài khi bôi trực tiếp lên da, còn gọi nôm na là da nhiễm corticoid. Biểu hiện thường gặp của viêm da do corticoid là mất đi hàng rào bảo vệ da, giãn mạch máu gây xung huyết khiến da đỏ, nóng, xuất hiện các mụn nhỏ li ti.

Dấu hiệu da nhiễm corticoid là gì?

Khi sử dụng các sản phẩm làm đẹp chứa corticoid, làn da sẽ trông đẹp lên nhanh chóng, căng mịn, trắng nhanh rõ rệt chỉ trong vài ngày, các vùng nám mờ nhanh, hết mụn. Tuy nhiên, sau khi dùng một thời gian hoặc khi ngưng dùng sẽ xuất hiện hàng loạt các biểu hiện viêm da. Một số dấu hiệu nhận biết da nhiễm corticoid như sau:

• Da khô bong tróc: là dạng tổn thương nhẹ nhất, bởi người sử dụng chỉ dùng trong thời gian ngắn với nồng độ thấp. Trên bề mặt da có hiện tượng bong lột, sần nhẹ, ngứa râm ran vùng da thoa. Đối với rượu thuốc sẽ có hiện tượng da sưng lên sau 1 tháng sử dụng, bong da nhiều, tổn thương hàng rào bảo vệ da.
• Viêm da cấp tính: phát ban mụn mủ li ti lan toàn mặt, tiết dịch vàng nâu kèm cảm giác đau nhức. Nếu không được thăm khám và điều trị kịp thời, da bị tổn thương kèm theo thương tổn sẩn đỏ dày đặc kéo dài và thâm.
• Giãn mạch máu: sử dụng kem có chứa corticoid trong thời gian dài (khoảng 1 năm) sẽ có hiện tượng giãn các mao mạch dưới da. Da luôn ửng đỏ, đồng thời cảm giác nóng ran, đặc biệt là khi tiếp xúc với nhiệt độ cao do dễ bị kích ứng. Mặt khác, da sẽ thường trong tình trạng căng tức, phù nề do hiện tượng giữ nước trong da, kèm theo cảm giác châm chích như kiến bò bên trong.

• Viêm da tăng tiết nhờn và phát ban mụn trứng cá: da bóng, nhiều bã nhờn kèm phát ban mụn đồng dạng, không có cồi mụn. Người bệnh luôn thấy da nóng đỏ và rát, châm chích.
• Teo da: da rất mỏng, có thể kèm viêm da quanh miệng.
• Viêm da kích thích: đây là tình trạng nặng nề nhất, người bệnh luôn cảm thấy da đỏ kèm theo bỏng rát, đau nhức kể cả khi không chạm vào. Đồng thời da khô dần, bong tróc, đóng vảy thành mảng. Mụn nước có thể xuất hiện kèm theo dịch vàng nâu, mưng mủ nhiễm trùng.

Dấu hiệu mụn mủ ở da nhiễm corticoid thường khác với mụn mủ thông thường. Mụn mủ thông thường sẽ có cồi mụn sâu và viêm sâu bên dưới. Trong khi mụn mủ ở da nhiễm corticoid sẽ có những nốt mụn xuất hiện trên bề mặt da do tình trạng viêm nhiễm các loại vi khuẩn khi hệ miễn dịch của da bị phá vỡ.

Nguyên nhân gây ra tình trạng da nhiễm corticoid

Tại Việt Nam, viêm da do corticoid chủ yếu liên quan đến tình trạng sử dụng mỹ phẩm giá rẻ, không rõ nguồn gốc chứa corticoid như kem trộn, thuốc rượu… Những sản phẩm này được quảng cáo có hiệu quả làm trắng da, trị mụn, trị thâm nám cấp tốc và được bán tràn lan hiện nay trên các mạng xã hội hay tại các spa làm đẹp.

Kem trộn hay rượu thuốc thường chứa rất nhiều thành phần trong cùng một sản phẩm bao gồm kháng sinh, kháng viêm và các hoạt chất khác như aspirin, becozyme, lincomycin, vitamin C, vitamin E, vitamin PP, alpha arbutin, acid salicylic, hydroquinone, glutathione, tretinoin, lưu huỳnh… và đặc biệt là corticoid, chúng được trộn với nhau không theo một công thức cụ thể và rất khó để xác định thành phần chính xác bên trong.

Thông thường các sản phẩm này sẽ làm trắng da cấp tốc và có hiệu quả ngay trong thời gian đầu sử dụng. Tuy nhiên khi sử dụng lâu dài sẽ phát sinh các triệu chứng da nhiễm corticoid và lúc đó đã khá trễ để có thể điều trị.

Ngoài ra, viêm da do corticoid cũng có thể do người bệnh sử dụng kéo dài các thuốc có chứa corticoid theo toa cũ của Bác sĩ quá thời gian chỉ định mà không tái khám.

Da nhiễm corticoid có thể xảy ra khi người bệnh dùng corticoid để điều trị các bệnh lâu dài như bệnh chàm, thông qua cả đường bôi lẫn đường uống. Tuy nhiên, tình trạng da nhiễm corticoid do điều trị bệnh lý thường rất hiếm xảy ra; phổ biến nhất là do sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc chứa corticoid.

Hậu quả của tình trạng da nhiễm corticoid

Da nhiễm corticoid lâu dài sẽ làm tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng như da mỏng đi, teo, giảm collagen và elastin cũng như gây rối loạn hệ vi sinh trên da như vi khuẩn, vi nấm.

Bên cạnh đó là nguy cơ nám do tình trạng tăng sinh quá mức mạch máu trên da và lâu dài sẽ chuyển thành tình trạng nám mạn tính. Ngoài ra, trái ngược với tình trạng nám là tình trạng giảm sắc tố do corticoid, là hậu quả của việc số lượng và hoạt động của tế bào hắc tố bị giảm đi, biểu hiện thành các đốm sáng màu trên da.

Cách điều trị da nhiễm corticoid

Để điều trị da nhiễm corticoid, đầu tiên là phải ngưng tất cả các loại mỹ phẩm đang sử dụng, sau đó là quá trình phục hồi hàng rào bảo vệ của da. Không bôi thêm sản phẩm nào khác nếu không được Bác sĩ chỉ định để tránh gây kích ứng da thêm. Tuy nhiên, với những trường hợp tai biến do nhiễm corticoid mức độ nặng, việc ngưng sử dụng sản phẩm đột ngột có thể gây phản ứng dữ dội ngược do tình trạng lệ thuộc. Hãy hỏi ý kiến Bác sĩ Da liễu để được tư vấn và lựa chọn các phương pháp điều trị thích hợp. 

Nhìn chung, tình trạng da nhiễm corticoid có thể điều trị bằng ba phương pháp như thuốc uống, bôi hoặc dùng công nghệ trị liệu chuyên sâu tại Phòng khám.

Trong trường hợp nhiễm trùng nặng hoặc bội nhiễm nấm kèm theo, người bệnh cần phải sử dụng thuốc uống để điều trị tình trạng nhiễm trùng trước, sau đó có thể sử dụng thuốc bôi hoặc công nghệ chuyên sâu để điều trị các tình trạng khác như giãn mạch máu da. 

Sau khi tình trạng nhiễm trùng đã được kiểm soát, bệnh nhân có thể sử dụng các loại sản phẩm bôi giúp làm dịu da, giảm viêm đồng thời kích thích sự hồi phục da. Tuy nhiên, hiệu quả của các dạng sản phẩm bôi rất lâu và thường ít có hiệu quả trên tình trạng tăng sinh mạch máu.

Mesotherapy hoặc điện di có thể cải thiện được hạn chế của những loại thuốc bôi. Chính vì lợi ích này mà đôi khi bệnh nhân sẽ được Bác sĩ Da liễu đề nghị thực hiện các phương pháp mesotherapy, điện di multivitamin, huyết tương giàu tiểu cầu PRP hoặc exosome… để hồi phục hàng rào bảo vệ da và làm tăng sinh collagen. 

Khi có dấu hiệu da nhiễm corticoid nặng, người bệnh cần điều trị bởi những loại công nghệ cao như laser 1064 nm xung dài hoặc ánh sáng xung mạnh IPL, PDL… để xử lý tình trạng tăng sinh mạch máu cũng như những mao mạch dưới da một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Điều trị da nhiễm corticoid mất bao lâu?

Thời gian điều trị nhanh hay chậm tùy thuộc vào tình trạng của da và việc lựa chọn phương pháp điều trị, có thể mất vài tháng đến vài năm. Việc điều trị chắc chắn sẽ mang lại hiệu quả, vấn đề còn lại là bệnh nhân nên tìm đến những Bác sĩ Da liễu uy tín để được điều trị đúng cách.

Chăm sóc da nhiễm corticoid tại nhà như thế nào?

Việc chăm sóc da tại nhà cũng đóng vai trò quan trọng giúp tránh tác động tổn thương da và phục hồi da nhanh hơn. Khi chăm sóc da tại nhà người bệnh cần lưu ý một số điểm như sau:

• Vệ sinh da mỗi ngày vệ sinh da bằng nước sạch hoặc có thể dùng thêm một số sản phẩm làm sạch da có tính tẩy rửa nhẹ nhàng, ít gây kích ứng.
• Lựa chọn những sản phẩm chăm sóc da và tóc. Tránh chọn các sản phẩm chứa thành phần menthol, camphor, sodium lauryl sulfate. Ngưng dùng nếu da có cảm giác châm chích, bỏng rát, khô, ngứa và bong vảy.
• Sử dụng sản phẩm dưỡng da phù hợp như không có hương liệu và dịu nhẹ lên da. Không dùng các chất có tính lột tẩy, làm se khít lỗ chân lông hoặc toner.
• Hạn chế trang điểm và ngừng thoa bất kỳ mỹ phẩm nào lên da. Trong trường hợp bắt buộc phải trang điểm, nên dùng các sản phẩm dạng lỏng, nhẹ, tránh các sản phẩm chống nước hoặc dạng đặc.
• Hạn chế chà xát, chạm tay vào vùng da đang bị viêm kích ứng.
• Tránh các yếu tố môi trường khắc nghiệt làm nặng tình trạng đỏ, kích ứng da như nắng nóng, khô lạnh, môi trường ô nhiễm, khói bụi, nấm mốc… Khi ra đường cần phải bảo vệ da.
• Hạn chế tối đa tác động của ánh nắng mặt trời lên da và thoa kem chống nắng, đội mũ rộng vành. Nên chọn các loại chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên, không chứa hương liệu và có các thành phần khoáng như kẽm oxide, titanium dioxide.
• Hạn chế stress vì có thể làm tình trạng phát ban mụn trứng cá do corticoid nặng nề hơn.
• Kiểm tra lại các thuốc đang sử dụng vì tình trạng viêm da do corticoid có thể trở nên nặng nề hơn với biểu hiện gia tăng tình trạng đỏ da nếu sử dụng một số loại thuốc tim mạch, chống trầm cảm, đau nửa đầu, vitamin B3… Hãy trao đổi với Bác sĩ đang điều trị để có lựa chọn phương pháp tối ưu nhất. Không tự ý ngưng hoặc thêm bớt thuốc khi chưa được sự đồng ý của Bác sĩ.

>>> Xem thêm: Cách phục hồi da nhiễm corticoid sau khi dùng kem trộn

Bảng giá liệu trình phục hồi da nhiễm corticoid tại Phòng khám Doctor Acnes

Chúng tôi mong rằng bài viết này đã cung cấp cho đọc giả cái nhìn toàn diện về tình trạng da nhiễm corticoid, từ dấu hiệu và nguyên nhân đến các phương pháp điều trị và chăm sóc da hiệu quả tại nhà. 

Luôn nhớ lựa chọn các sản phẩm mỹ phẩm có nguồn gốc rõ ràng và tuân thủ nghiêm ngặt chỉ dẫn sử dụng thuốc từ Bác sĩ. Nếu nhận thấy dấu hiệu của da nhiễm corticoid, đừng ngần ngại liên hệ với Phòng khám Doctor Acnes để nhận được sự tư vấn phác đồ điều trị cá nhân hóa phù hợp với từng tình trạng da.

Tài liệu tham khảo

1. Belinda Sheary. “Topical corticosteroid addiction and withdrawal –  An overview for GPs”. 2016
2. Rapaport M., Rapaport V. “The red skin syndromes: Corticosteroid addiction and withdrawal”. Expert Rev Dermatol 2006;1(4):547–61